Pierwsze lata w życiu dziecka związane są z intensywną eksploracją otoczenia i zdobywaniem doświadczeń dotyczących fizycznych właściwości obiektów. Informacje te dziecko zdobywa za pomocą różnych zmysłów. Ich właściwe funkcjonowanie stanowi zatem podstawę rozwoju dziecka. Każde zaburzenie w tym zakresie spowoduje zakłócenie w rozwoju poznawczym , motorycznym, emocjonalnym i społecznym.

            Jednym z częstych zaburzeń integracji sensorycznej jest tzw. nadwrażliwość zmysłów, może ona objawiać się na różne sposoby , aby zobrazować zaburzenie w postaci nadwrażliwości przedstawimy ją z punktu widzenia jednego z rodziców dziecka z problemami zaburzeń integracji sensorycznej.   Mój Kubuś często chodzi na paluszkach tak jakby ziemia była rozżarzonym węglem. Domaga się aby szybko wytrzeć mu dłonie , gdy tylko się nieco ubrudzą. Z niepokojem bierze do rączki  nową zabawkę tak jakby dotykał jeża, a nie miłą przytulankę. Kiedy kupuję mu ubranka muszę obciąć wszystkie metki zanim zechce ubrać nowy sweterek. Nie pozwala obciąć sobie paznokci, ani włosów. Wizyta u lekarza to podwójny stres- Kuba krzyczy i wyrywa się dramatycznie. Często też protestuje i sztywnieje, gdy chcę go wziąć na ręce. Dlaczego nigdy nie chce podać ręki na przywitanie ani dorosłemu ani koledze? Wiem ,że to mądry chłopczyk , ale nie mogę zrozumieć ,dlaczego tak dziwnie się zachowuje?

            Trzyletni Kuba był już niejednokrotnie nazywany przez otoczenie dzieckiem drażliwym , upartym ,histerycznym i źle wychowanym, a rodzice uznani za nadopiekuńczych, z trudnościami w radzeniu sobie z wychowaniem dziecka. Tymczasem taki obraz zachowania chłopca może znaleźć wytłumaczenie na bardziej podstawowym poziomie- specyfiki doświadczeń zmysłowych. Przyglądanie się zachowaniom dzieci pod kątem zmysłowego odbioru świata jest ważnym elementem diagnozy psychologicznej  we wczesnym wspomaganiu rozwoju. Pozwala lepiej poznać obraz świata dziecka i dotrzeć do pierwotnych źródeł „dziwnych” zachowań i trudności w uczeniu się , a rodzicom lepiej zrozumieć własne dzieci. Daje także szansę na znalezienie odpowiednich sposobów na przezwyciężenie tych trudności.

 Nadwrażliwość zmysłów.

            Kiedy myślimy o zmysłach , często w pierwszej kolejności mamy skojarzenia z percepcją słuchową i wzrokową. Trudności percepcyjne dzieci związane z tymi zmysłami tzw. „zmysłami dalekimi” są zwykle czytelniejsze dla rodziców i otoczenia. Natomiast trudności zmysłowe dzieci , związane z zaburzeniami funkcjonowania tzw. „zmysłów bliskich” (lub pierwotnych), które obejmują dotyk, propriocepcję i równowagę, pozostają mniej oczywiste ze względu na różnorodność problemów, jakie mogą wywoływać . Często jednak mylnie są interpretowane jako problemy natury emocjonalnej. Tymczasem zmysły bliskie stanowią podstawę do zdobywania przez dziecko  informacji o sobie i o świecie. Są fundamentem dla dobrego funkcjonowania percepcji wzrokowej i słuchowej , dla przetwarzania informacji na wyższym poziomie układu nerwowego. Dostarczają niezbędnych informacji dla rozwoju procesów analizy i syntezy , które są podstawą uczenia się. Regulują na podstawowym poziomie nasze kontakty zarówno ze światem przedmiotów jak i ludzi. Zmysły bliskie zaczynają już działać w pierwszych trzech miesiącach życia płodowego dziecka. Są więc narażone na szereg czynników uszkadzających ten delikatny system nerwowy. Mogą to być np. leki przyjmowane przez matkę w ciąży , wirusowe choroby , przez które przechodzi matka albo czynniki genetyczne. Nie bez znaczenia jest także sam poród , coraz częściej preferowane cięci cesarskie (nawet bez wskazań medycznych) może zaburzać formowanie doświadczeń czuciowych dziecka i przyczyniać się do zaburzeń integracji sensorycznej . Mniej oczywista ,ale równie znacząca jest np. konieczność długotrwałego leżenia przez matkę w czasie ciąży , co pozbawia dziecko różnorodności doświadczeń sensorycznych , płynących np. ze zmysłu równowagi.

            Pojawiające się u dzieci trudności zmysłowe są diagnozowane objawowo, poprzez połączenie obserwacji codziennego funkcjonowania dziecka z obszernym wywiadem i specjalistycznymi testami. Występujące  zakłócenia o określonym natężeniu i liczbie, są podstawą do zdiagnozowania zaburzeń integracji sensorycznej . W tej perspektywie diagnostycznej , zachowanie wspomnianego na wstępie Kuby , można wytłumaczyć tzw. ” obronnością dotykową”, która jest jedną z dysfunkcji integracji sensorycznej. O obronności dotykowej więcej w kolejnym artykule.

Bibliografia:

1. Domagalska M.:Odczuwam-Patrzę-Działam. Wyd. Adsum, Kraków 2004
2. Joanna Cichorz -Sadowska.:Zrozumieć dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej, sztuka leczenia 2007, tom XIV, nr 1-2, s. 25-33